ایدز
ایدز سرنام عبارت (به انگلیسی:AIDS یا Acquired immune deficiencysyndrome) به معنی نشانگان نقص ایمنی اکتسابی است. ایدز یک بیماری پیشرونده و قابل پیشگیریاست، این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نام اچآیوی در بدن میزبان است[۵] که باعث تخریب جدی دستگاه ایمنی بدن (معروف به نقص ایمنی یا کمبود ایمنی) انسان میگردد، که خود زمینهساز بروز عفونتهای موسوم به «فرصت طلب» است که یک بدن سالم معمولا قادر به مبارزه با آنهاست ولی بدن بیمار مبتلا به ایدز در برابر آنها مقاومتی ندارد. در نهایت پیشرفت همین عفونتها منجر به مرگ بیمار میگردد به طوری که بیماریهای پولمونیت و سل عامل اصلی مرگ و میر در میان مبتلایان به ایدز در سراسر جهان است.
ایدز پدیدهای پزشکی-بهداشتی است که ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن بسیار گستردهاست. در سال ۱۹۹۶ سازمان ملل متحد ایدز را نه تنها به عنوان یک مشکل سلامتی مورد توجه قرار داد بلکه آن را یک مسئله بر سر راه پیشرفت بشری برشمرد. همچنین در سند استراتژی امنیت ملی ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۲) این کشور خود را متعهد به هدایت جهان برای کاهش مرگ و میر اچآیوی/ایدز دانسته است[۸]. بیش از ۹۰ درصد موارد ابتلاء مربوط به کشورهای جهان سوم و در حال توسعه است. ایدز در حال حاضر ششمین علت مرگ و میر بشر است.
ایدز تنها یک مشکل پزشکی نیست، بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی نیز هست، این بیماری تابو تلقی میشود و با هالهای از شرم و منعهای اخلاقی و فرهنگی همراهاست که این موضوع مانع از اعلام بیماری از سوی افراد شده و همین مساله منجر به پنهان ماندن بیماری، طی نشدن پروسه درمان و در نتیجه شیوع سریع آن میشود.. به علت پیش داوری و ترس از سرایت بیماری، این بیماران درمورد انتخاب مسکن، شغل، مراقبتهای بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیض قرار میگیرند. رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز موجب انزوای بیمار گشته، فرصت آموزش را از وی میگیرد. وحشت از مرگ، وحشت طرد و تنهایی و انگ اجتماعی، اخراج کارگران مبتلا و بدنامی از طرف دوستان و خانواده سبب میشود افرادی که گمان میکنند ممکن است دچار باشند، وضعیت خودشان را تا جایی که مقدور است مخفی نگه دارند که این خود موجب گسترش بیماری است[۱۰]. از سال ۱۹۸۸ به منظور افزایش بودجهها و همچنین برای بهبود آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیضها اول دسامبر هر سال (۱۰ آذر) به عنوان روز جهانی ایدز معین شدهاست و هر سال برای این روز شعاری نیز در نظر گرفته میشود.
تاریخچه
در سال
۱۹۸۱ هشت مورد وخیم از ابتلا به بیماری
کاپوسی سارکوما یکی از انواع خوشخیمتر
سرطان که معمولاً در میان افراد سالمند شایع است، در میان مردان
همجنسگرای نیویورک گزارش شد. تقریباً همزمان با این موارد، شمار مبتلایان به یک عفونت
ریوی نادر در
کالیفرنیا و
نیویورک بالا رفت. با این که در آن زمان عامل شیوع ناگهانی این دو بیماری مشخص نشده بود، اما معمولاً از این دو واقعه پزشکی به عنوان آغاز ایدز یاد میکنند. در طی یک سال این بیماری بدون نام، گسترش زیادی داشت تا سرانجام در
۱۹۸۲ آن را ایدز نامیدند.
ویروس اچآیوی
یک
ویروس به نام
اچآیوی (
HIV) عامل بروز بیماری ایدز است.
HIV حروف نخست نام «ویروس نقص ایمنی انسانی» به زبان انگلیسی است. هر فرد «اچآیوی مثبت» (دچار ویروس اچآیوی) الزاما مبتلا به ایدز نیست، بلکه اگر برخی تظاهرات بالینی را بروز دهد مشخص میشود به ایدز مبتلا شدهاست (اما میتواند این ویروس را به دیگران منتقل کند). تنها نیمی از افراد مبتلا به اچآیوی در طی ۱۰ سال به مرحله ایدز مبتلا میشوند. این زمان در افراد مختلف متفاوت است و به وضعیت سلامتی و عادات فردی افراد بستگی دارد، امروزه برخی داروها نیز به کنترل این روند کمک میکنند.
راههای انتقال عامل بیماری
اچآیوی در برخی از مایعات بدن توانایی بقا دارد، شامل:
و از این راهها ممکن است از یک فرد مبتلا به یک فرد سالم منتقل شود:
- انتقال خون، از راه تزریق فرآوردههای خونی آلوده، استفاده از سرنگ مشترک (مثلا در معتادان تزریقی)، انتقال در کارکنان بهداشتی درمانی (بیشتر از طریق زخم سر سوزن (Needle stick).)
- انتقال عمودی (از مادر به نوزاد) که شایعترین راه انتقال در افراد مبتلا بودهاست.
- انتقال جنسی، یکی از شایعترین راههای انتقال برقراری رابطه جنسی حفاظت نشدهاست. در صورت وجود بیماریهای آمیزشی احتمال انتقال بیشتر میشود. طبق پژوهشها ارتباط جنسی دهانی دارای خطر ۰/۰۱ درصد انتقال است و بنابراین هرگز به صفر نخواهد رسید.
- به علت عدم ثبات این ویروس در هوای آزادانتقال از روشهایی همچون تماس پوستی و دهانی امکان پذیر نیست.
نشانهها و عوارض
نمودار عمومی رابطهٔ میان نسخههای HIV(تکثیرشده از ویروسها) و شمار CD4+ با میانگین زمان ابتلاء به HIV بدون مراقبت؛ هربیماری شخص میتواند دوره را به قدر قابل توجهی تغییر دهد.
|
CD4+ T Lymphocyte count (cells/mm³)
|
|
HIV RNA copies per mL of plasma
|
پس از ورود اچآیوی به بدن اولین علایم به صورت یک
سندرم شبه
سرماخورگی به همراه بزرگ شدن
غدد لنفاوی پدید میآید که معمولاً این علایم بهبود یافته و ویروس به حالت نهفته در بدن باقی میماند. این مرحله که در آن فرد حامل بیماری تلقی شده ولی علایمی نشان نمیدهد ممکن است تا ده سال و بیشتر به طول بیانجامد. در مرحله آخر این بیماری با نقص سیستم ایمنی به علت فعالیت بالای ویروی و کاهش
لنفوسیتهای نوع تی در خون مشخص میشود که ایدز نامیده میشود. در این مرحله بدن در معرض
عفونتهای فرصتطلب ناشی از
باکتری،
ویروس،
قارچ و
انگلهایی قرار میگیرد که در افراد سالم معمولاً به آسانی مهار میشوند. این بیماری تقریبا همهٔ دستگاههای بدن را درگیر میکند. همچنین افراد مبتلا ریسک بالایی برای ابتلا به سرطانهای مختلف نظیر سارکوم کاپوزی، سرطان گردن رحم و لنفوم دارند. بعلاوه، علایم سیستمیک عفونت نظیر تب، تعریق (خصوصا شب هنگام)، تورم غدد لنفاوی، لرز، ضعف و کاهش وزن را دارند.
تشخیص ایدز
هنگام رو در رویی با عفونت،
دستگاه ایمنی بدن
پادتنهایی فرآوری میکند که در جریان خون گردش کرده و به عوامل بیماریزا حمله میکنند. پادتنها بر بسیاری از عوامل بیماریزا غلبه میکنند ولی دربارهٔ اچآیوی با این که پادتن فرآوری میشود ولی نمیتواند از تکثیر ویروس جلوگیری کند. و تنها وجود این پادتنها در خون برای تشخیص ابتلا به کار میرود.
- در عمومیترین آزمایشها برای تشخیص اچآیوی، یک نوع خاص از پادتنها یا همان پروتئینهای ضدبیماری ردیابی میشود.
- در چند هفتهای که ردیابی پادتن بی ثمر و جواب آزمایش منفی است، فرد مبتلا میتواند ویروس را به سایرین منتقل کند.
آزمایش ایدز
ابتدا
تست الایزا انجام میشود. اگر تست الایزا برای ایدز مثبت شد، باید الایزا با کیت دیگری دوباره تکرار شود. اگر باز هم مثبت شد، تست تاییدی با
وسترن بلات گرفته میشود. اگر تست وسترن بلات منفی بود فرد دچار نیست.
مواردی که تست الایزا به اشتباه منفی میشود (منفی کاذب) عبارتند از: عفونت تازه و اولیه، بیماران با سیستم ایمنی ساپرس شده، و خطای آزمایشگاه.!!!!
مرحلهٔ بروز ایدز
فرد مبتلا به اچآیوی هنگامی به مرحلهٔ ایدز میرسد که شمار
گویچههای سفید CD4+T آنقدر کم شود که نتوانند از پس انجام وظیفهٔ معمولی خود برآیند.
CD4+T یاختههای سفید خون هستند که واکنشهای ایمنی بدن را موزون و مهار میکنند. این دشواری اندک اندک در درازای هنگامی که شخص +
HIV میباشد، پیشرفت میکند که ممکن است یک تا ۱۵ سال به درازا بکشد. البته افراد در درازای این مدت خوب و تندرست به نظر میرسند ولی در این مدت شمار ویروس چند برابر میشود.
بر پایهٔ این تعریف، ایدز هنگامی است که شمار سلولهای CD4+T به کمتر از ۲۰۰ شماره در هر میکرولیتر خون میرسد و یا هنگامی که بدن فرد دچار عفونتهای فرصتطلب بشود (که گاهی با بودن ۲۰۰ تا ۸۰۰ یاخته CD4+ رخ میدهد).
پیشگیری
از آنجا که تاکنون
واکسن و یا علاج قطعی برای این بیماری کشف نشدهاست و در آینده نزدیک نیز امکان پذیر به نظر نمیرسد مهمترین راه مبارزه با این بیماری، پیشگیری و آموزش است.
معتادان تزریقی میتوانند با خودداری از مصرف سرنگهای مشترک خطر ابتلا به اچآیوی را کاهش دهند.
راههایی که اچآیوی منتقل میشود
هرچند اچآیوی در تمام ترشحات بدن فرد مبتلا (بجز عرق) وجود دارد ولی برای سرایت سه راه زیر اثبات شدهاست:
- تبادل خون یا فرآوردههای آن: ویروس میتواند از راه مصرف خون و یا فاکتورهای انعقادی آلوده هم منتقل شود. ویروس میتواند از راه یک ورید (مثلاً درحین تزریق وریدی)، مقعد، واژن، آلت مردانه، و سایر غشاهای مخاطی (نظیر چشم) و یا بریدگیها و زخمها (از جمله در دهان) وارد بدن میزبان شود.
بیماران
هموفیلی و تالاسمی به دلیل دریافت مکرر خون و یا فراوردههای آن (نوع انسانی) و معتادان تزریقی که از
سرنگ و سوزن بطور مشترک استفاده میکنند از گروههای پر خطر در ابتلا به اچآیوی و ایدز به حساب میآیند.
- هر وسیلهٔ تیز و بُرنده که احتمال آغشته شدن به خون آلوده را داشته باشد، در صورت ضد عفونی نشدن و ایجاد زخم، میتواند فرد سالم را مبتلا کند. پس ابزار پزشکی، دندان پزشکی، لوازم خال کوبی، سوراخ کردن گوش، حجامت و قمه زنی ممکن است باعث انتقال ویروس شود. سرایت از طریق پیوند عضو (کلیه، کبد، قرنیه، لوزالمعده و...) هم ممکن است. هرچند در کشورهای پیشرفته به دلیل رعایت کامل احتیاطهای لازم در استریلیزاسیون مواردی از انتقال از راه اقدامات پزشکی به ثبت نرسیدهاست.
احتمال انتقال این ویروس از طریق آندوسکوپی نیز وجود دارد.
- از مادر مبتلا، به جنین: ویروس میتواند از طریق مادر مبتلا به اچآیوی به جنین در داخل رحم، و یا حین زایمان و یا در طی دوران شیردهی (که میتوان به وسیله جایگزینی شیر خشک با شیر مادر از آن جلوگیری کرد) به جنین یا نوزاد منتقل شود. این شیوه در مورد ابتلای کودکان بسیار شایع است به طوری که ۹۰ درصد تمامی کودکان مبتلا به HIV در سال ۲۰۰۳ از طریق انتقال مادر به کودک دچار شدند، هرچند مصرف داروهای ضدویروسی در حین بارداری در کاهش احتمال این انتقال بسیار موثرند.
راههایی که اچآیوی نمیتواند منتقل شود از طریق
تنفس،
سرفه و
عطسه.
- از طریق بوسیدن، تماس پوستی یا دست دادن.
- از طریق استفاده مشترک از لوازم آشپزی مانند بشقاب، قاشق و چاقو.
- از طریق تماس با صندلی توالت یا سایر اشیاء عمومی مانند دستگیرهٔ در یا میلهٔ اتوبوس
- از طریق حشرات، نیش یا گاز حیوانات.
- از طریق شنا در استخرهای عمومی یا حمام و حولهٔ مشترک.
- از طریق خوردن غذایی که توسط فرد مبتلا به اچآیوی تهیه شده باشد.
بیماریهای مرتبط با ایدز
ضایعات پوستی یک مبتلا به ایدز، این ضایعات پوستی نشان دهنده
کاپوسی سارکوما هستند
سیستم دفاعی بدن که از حمله ویروس صدمه دیدهاست، قوای خود را برای مبارزه با بیماریها از دست میدهد و هر نوع
عفونتی میتواند جان بیمار را تهدید کند. کسانی که به اچآیوی دچار هستند در مقابل بیماریهایی مانند
سل،
مالاریا،
ذات الریه،
برفک،
زونا، زخمهای بدخیم،
سرطان، عفونتهای مغزی، عفونت
شکم و خطر نابینایی آسیب پذیرتر میشوند. بیماران مبتلا به ایدز همچنین در مقابل آنچه به نام
عفونتهای فرصت طلب معروف است آسیب پذیر هستند. این نوع از عفونتها از
باکتریهای شایع،
قارچها و
انگلهایی نشات میگیرد که یک بدن سالم قادر به مبارزه با آنهاست، اما میتوانند در افرادی که سیستم دفاعی بدن آنها آسیب دیده ایجاد بیماری کند و گاه آنها را از پا در آورند. همچنین در این گونه بیماران، درگیرشدن با
پارواویروس B19 معمولا تشخیص داده نمیشود و منجر به
کم خونی میشود.
داروها و درمانها
در مجموع پنج دسته دارو وجود دارد که در مقاطع مختلف ورود و رشد اچآیوی عمل میکنند:
- بازدارندههای ورودی: این داروها به پروتئینهای موجود بر سطح بیرونی ویروس اچآیوی میچسبد و از پیوستن و ورود آن به سلولها جلوگیری میکند. از این گروه تاکنون تنها یک نمونه از دارو، به نام "فوزیون (Fuzeon)، وارد بازار شدهاست.
- بازدارندههای گیرنده کموکاین(Chemokine Coreceptor Antagonists): این داروها به نوعی پروتئین موجود بر سطح بیرونی سلولهای پذیرنده اچآیوی میچسبد و از چسبیدن ویروس به سلول جلوگیری میکند. از این گروه تاکنون تنها یک دارو، به نام Maraviroc وارد بازار شدهاست.
- داروهای مهارکننده ترانس کریپتاز معکوس نوکلئوزیدی(NRTI)(Nucleoside reverse transcriptase): این بازدارندهها اچآیوی را از نسخهسازی از ژنهای خود باز میدارند مانند زیدوودین و لامیوودین.
- داروهای مهارکننده ترانس کریپتاز معکوس غیرنوکلئوزیدی (NNRTI (Non-nucleoside reverse transcriptase): این بازدارندهها نیز فرآیند نسخه سازی را مختل میکنند. آنها با چسباندن خود به آنزیمی که این فرآیند را کنترل میکند نسخه سازی را مختل میکنند مانند نوی راپین و افاویرنز.
- داروهای مهارکننده پروتئاز (PI) (Protease): پروتئاز RT وانتگراز به صورت پلی پروتئینهایی سنتز میشوند که نیازمند شکافت پروتئاز میباشد و این داروها با مهار شکافت پلی پروتئینها چرخه تکثیری ویروس را مسدود و موجب برخی اجزاء نابالغ و معیوب ویروسی میشوند مانند ساکی ناویر.
داروهای ضد ایدز باید به صورت ترکیبی مصرف شوند. معمولاً سه نوع داروی مختلف از دست کم دو دسته مختلف از داروها به طور همزمان به بیمار تجویز میشود. با تغییر شکل دادن اچآیوی، برخی از نمونههای این ویروس در مقابل داروها مقاوم میشوند. بنابراین شانس کنترل اچآیوی در صورت استفاده از چند دارو بیشتر خواهد بود. در برخی موارد از مبتلایان تازه، ویروسهایی ردیابی شدهاند که حتی پیش از آغاز معالجات در برابر داروهای موجود مقاومت نشان میدهند.
داروی ایرانی
پژوهشگران ایرانی دارویی گیاهی با نام
آیمود تولید کردند که به گفتهٔ مدیر این پروژه موجب تقویت سیستم دفاعی بدن در برابر اچآیوی میشود و حاصل پنج سال تحقیق در این زمینهاست. هنوز مقالهای در مجلات معتبر علمی در خصوص اثرات این دارو به چاپ نرسیدهاست با این وجود چند نوشتار در مجله دانشگاه تهران انتشار یافتهاست.
عوارض جانبی داروها
عوارض جانبی شایع
آگاهی عمومی از زندگی با اچآیوی (ابتلا به ویروس مسبب بیماری ایدز)
بسیاری از افرادی که با اچآیوی زندگی میکنند از بیماری خود ناآگاهند. کمتر از یک درصد از جمعیت شهری آفریقا که از نظر جنسی فعال هستند آزمونِ اچآیوی دادهاند و این نسبت در منطقههای روستایی از این هم کمتر است. همچنین تنها نیم درصد از زنان بارداری که از امکانات بهداشت شهری بهره میگیرند، آزمایشِ اچآیوی داده و نتیجهٔ آزمایش خود را دریافت نمودهاند. افزون بر آن، این نسبت برای بهداشت روستایی از این هم پایینتر است.
روز جهانی ایدز
از سال ۱۹۸۸ به منظور افزایش بودجهها و همچنین افزایش آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیضها روز اول دسامبر هر سال به عنوان
روز جهانی ایدز نامگذاری شد و هر ساله برای این روز، شعار خاصی نیز در نظر گرفته میشود، هدف عمده از این کار این است که به عموم مردم یادآوری شود که
HIV از بین نرفتهاست و هنوز کارهای زیادی است که باید انجام شود.
در روز جهانی ایدز مردم لباسهایی مزین به
روبان قرمز بر تن میکنند تا توجه و مراقبت در برابر
HIV و ایدز را متذکر شده و به دیگران یادآور شوند که به تعهد و پایبندی و حمایت آنها مورد نیاز است.
بدنامی
ایدز تنها یک مشکل بهداشتی نیست، بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی نیز هست، این بیماری
تابو تلقی میشود و با هالهای از شرم و منعهای اخلاقی و فرهنگی همراهاست که این موضوع مانع از اعلام بیماری از سوی افراد شده و همین مساله منجر به پنهان ماندن بیماری، طی نشدن پروسه درمان و در نتیجه شیوع سریع آن میشود..
به علت پیش داوری و ترس از سرایت بیماری، این بیماران درمورد انتخاب مسکن، شغل، مراقبتهای بهداشتی و حمایت عمومی مورد
تبعیض قرار میگیرند. رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز موجب انزوای بیمار گشته، فرصت آموزش را از وی میگیرد. وحشت از مرگ، وحشت طرد و تنهایی و انگ اجتماعی، اخراج
کارگران مبتلا و بدنامی از طرف دوستان و خانواده سبب میشود افرادی که گمان میکنند ممکن است دچار باشند، وضعیت خودشان را تا جایی که مقدور است مخفی نگه دارند که این خود موجب گسترش ابتلا است.
نوشته شده در دو شنبه 15 آبان 1391برچسب:
,
| ساعت
20:58| توسط ali saneei|
|